18. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun İskan Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi

Osmanlı toplumu şehirli ve köylülerden oluşmaktaydı. Bu iki gruptan ayrı olarak bir de devletin ekonomik yapısına büyük katkı sağlayan konar-göçer bir üçüncü grup vardı. Göçer hayat yaşayan bu üçüncü grup, hayvancılıkla geçinmekte ve bu sebeple yaylak-kışlak arasında hareket etmekteydi. Hayat tarzlarına bağlı olarak devletin kontrolde güçlük çektiği konar-göçerler, toplum içinde aktif bir güç olarak başlangıçta Rumeli'nin Türkleştirilmesinde kullanılmış, fütühatın sona erdiği dönemden sonra ise, devletin zirai ekonomisine katkı sağlamak düşüncesiyle, boş alanlara yerleştirilmek üzere bir iskân politikasına maruz kalmışlardır. Bu çerçevede, Osmanlı Devleti'nin dengeli bir toplum yapısına sahip olmasında, bu yürüttüğü iskân politikasının büyük önemi vardır. Nitekim bugünkü Anadolu halkının da temeli bu yerleştirilmiş aşiretlere dayanmaktadır. Günümüzü anlamak, o tarihteki toplumsal yapıyı anlamaya bağlıdır. Bu kitap bunu sağlayacak, arşiv belgeleriyle desteklenmiştir. ÖNSÖZ KISALTMALAR BİBLİYOGRAFYA GİRİŞ I. BÖLÜM OSMANLI CEMİYETİNE TOPLU BİR BAKIŞ, KONAR- GÖÇERLERİN DURUMLARI VE HUKUKÎ NİZÂMLARI A) Osmanlı cemiyetine toplu bir bakış B) Konar-göçerler, durumları ve hukukî nizâmları i- İçtimaî durumları 2- İktisadî durumları 3- Hukukî nizâmları 4- Vergi nizâmları C)Konar-göçerlerin Coğrafî Dağılışı II. BÖLÜM XVIII. YÜZYILDA İÇ İSKÂN MESELESİNİ DOĞURAN SEBEPLER; MESKÛN YERLERİN BOŞALMASI 1 - Uzun savaşlar sebebiyle meydana gelen iktisadî buhranlar (Vergilerin arttırılması, yeni vergilerin ihdası) 2- Çeşitli iç karışıklıkların (isyanlar, eşkıyalık hareketleri) yarattığı durum 3- Devletin yeni gelir kaynakları elde etmek gayesiyle, harâb ve boş alanların zirâate açılması meselesi 4- Yapılan savaşlar sebebiyle özellikle hudud bölgelerinde içe doğru olan insan akını (Muhaceret) III. BÖLÜM XVIII. YÜZYILDA OSMANLI ÎMPARATORLUĞU'NUN İSKÂN SİYÂSETÎ A) Konar-göçerlerin terkedilmiş harâb ve boş alanlara yerleştiril mesi 1- Başı-boş konar-göçer unsurların şakavetlerini önlemek ve yerleşik ahâliye yaptıkları zararları sona erdirmek 2- Boş ve harâb yerleri imâr ederek şenlendirmek ve yeniden zirâate açmak 3- Yeni kurulan mamurelere (kasaba, köy, derbend, han) yapılan iskânlar B)Yerlerini terkeden ahâlinin eski yerlerine yerleştirilmeleri 1-Köy ve kasabalarını terkeden ahâlinin eski yerlerine nakli a) Anadolu'da b) Rumeli'de 2-Derbend, Han ve Vakıf tesislerinin yeniden tanzimi, yapılan iskânlar C) Konar-göçerlerin yaylak ve kışlaklarına iskânı D) Sürgün yoluyla yapılan iskânlar 1- Aşiretlerin cezalandırılması amacı ile yapılan sürgünler . 2- Güney'de âsî Arap kabilelerine karşı bir set teşkili için yapılan sürgünler E)Konar-göçerlerin kendiliğinden yerleşmeleri IV. BÖLÜM XVIII. YÜZYILDA OSMANLI ÎMPARATORLUĞU'NDA BELLÎ-BAŞLI İSKÂN BÖLGELERİ 1- Kütahya-Aydın yöresi 2- Konya ve Karaman bölgeleri 3- îç-il v'e Teke havalisi 4- Ankara-Nevşehir yöresi 5- Sivas-Erzurum bölgeleri 6- Çukurova bölgesi 7- Diyarbekir-Malatya bölgeleri 8- Rakka ve Haleb eyâletleri dâhili a) Hama ve Humus bölgeleri b) Belih Nehri havalisi c) Harran Ovası d) Menbic nahiyesi 9-Kıbrıs Adası 10- Rumeli bölgesi SONUÇ Fransızca Özet Dizin: EKLER 1- İskan bölgeleri (Harita - I) 2- Derbend tesisleri (Harita - II)