Alevi Cemlerinde Nefesler

Nefesler, Alevi-Bektaşi edebiyatı içerisinde en yaygın ve tanınmış şiir türlerinden birisidir. Edebi bir terim olarak nefes, Alevi-Bektaşi şairleri tarafından söylenen, gelenekte ikrar alma, görgü, musahiplik gibi cemlerde ya da diğer kurban törenlerinde, kendine has bir ezgi ile okunan şiirlere verilen addır. Bu şiirlere nefes adının verilmesi iç bilgisinden ve gerçeklerden bahsetmesi, ayrıca kutsal bir ilhamla söylenmesinden kaynaklanmaktadır.

İçerik bakımından nefesler, Alevi-Bektaşilerin gelenek ve göreneklerini, inançlarını, ayinlerini, öğretilerini, Hz. Ali sevgisini, on iki imamı, ehlibeyti, miraç ve kırklar meclisini, Kerbela'yı, velilerin kerametlerini, geçmişte yaşanan önemli gün ve olayları vb. konu edinmiştir. Geleneğe bağlı şairler tarafından saz eşliğinde söylenen bu şiirler, cemlerde okunan nefeslerle kutsal bir nitelik kazanmış ve yüzyıllardır sözlü kültür ortamında yaşatılıp aktarılmıştır.

Nefeslerin yaşatıldıkları kültür içerisindeki zamana ve mekâna dair bütün özelliklerinin ortaya konularak tanımlanmalarını kolaylaştırmak için mutlaka bağlamı göz önünde bulundurulmalıdır. Bu düşünceden hareketle Alevi Kültür Dernekleri Mersin Şubesi (Cemevi)'nde düzenlenen cemler ve bu cemlerde zakirlik yapan hizmet sahipleri ile onların okudukları nefesler, bağlam merkezli halk bilimi kuramları içerisinde yer alan performans teori kapsamında ele alınmıştır. Bu yolla nefesler, icracısı (zakir), dinleyicisi (ceme katılanlar), icra şartları ve metin bakımından incelenerek türün Alevi kültüründeki anlam ve önemi ortaya konulmaya çalışılmıştır.