Anzaf Kaleleri ve Urartu Tanrıları

Yukarı Anzaf Kalesi'nde Tanrı Haldi'ye ait tapınağın batısındaki odada 1995 yılında bulunan bir kalkan parçası üzerindeki ilginç resim sahneleri, Urartu dini ve sanat konusundaki bilgilere çok büyük bir katkı sağlamaktadır. Tanrı Haldi'ye adanan metalden yapılmış çeşitli eşya ve silahların konulduğu bu küçük odada, kalenin M.Ö. 7. yüzyılın sonunda İskitler tarafından tahribi sırasında çıkan yangın etkisiyle demir ve bronzdan yapılmış çok sayıdaki eşya ve silah, ergiyerek form değiştirmiş ve büyük bir kısmı cüruflaşmıştır. 13 kilodan fazla bir ağırlığa sahip olan cüruflaşmış metal kütlesi üzerinde birkaç yıldan beri yapılan konservasyon çalışmaları sonucunda, demir ve bronzdan yapılmış çok sayıda eşya ve silah kurtarılarak bilim dünyasına kazandırılmıştır. Özellikle bunlar arasında bronzdan döküm tekniği ile yapılan 7 adet adak halkası üzerinde Kral İşpuini - Menua - İnuşpua'nın ortak yönetimine ait çivi yazısı, Urartu Krallığı'nın bilinmeyen erken dönem siyasi tarihine büyük katkı sağlamıştır.

Elde edilen irili-ufaklı yüzlerce kırık bronz levha parçasının üzerindeki resim sahnelerinin çok büyük bir kısmının da, büyük kalkan parçasına ait olduğu anlaşılmaktadır. Bronz levhalar üzerindeki konservasyon çalışmaları hala devam etmektedir. Ancak 78 cm. uzunluğundaki bronz kalkan parçası üzerinde son 3 yıldan beri yapılan konservasyon çalışmaları sırasında, Urartu sanatı ve özellikle dinine çok büyük bir yenilik getiren ilginç resim sahneleri ortaya çıkarılmıştır. Kalkan parçası üzerinde birbiri peşi sıra betimlenen 12 tanrı, Urartu Krallığı'nın dini konusunda ayrıntılı bilgi veren Meher Kapısı kaya yazıtında bir sıradüzen içinde anlatılan Urartu Tanrılarını yansıtmaktadır. Meher Kapısı kaya yazıtıda belirtilen tüm tanrısal nitelik ve yerel özelliklere göre betimlenen tanrıların benzerine, bugüne değin Urartu sanatında rastlanılmamıştır.

Arkeoloji ve Sanat Dergisi'nin 20.yayın yılını kutladığımız bu aşamada Anadolu Arkeolojisi'ne farklı bir katkı getireceğine inandığımız bu değerli çalışmayı okurlarımızla paylaşmaktan dolayı mutluyuz.