Aydın Sayılı Külliyatı - 3 Kopernik ve Anıtsal Yapıtı

Bilim Tarihi'ni ülkemizde akademik bir disiplin haline getiren Aydın Sayılı 1913 yılında İstanbul'da doğdu. Ailesinin Ankara'ya taşınması üzerine ilk ve orta eğitimini Ankara'da tamamladı. 1933 yılında Ankara Erkek Lisesi'ndeki bitirme sınavlarına Mustafa Kemal Atatürk de katıldı ve diğer bazı öğrencilerle birlikte Sayılı'nın tarih ve coğrafya sınavını da bizzat kendisi yaptı. Aldığı yanıtlardan çok memnun kalan Atatürk bu genç öğrencinin yurt dışına gönderilmesini istedi.

Bunun üzerine Sayılı Milli Eğitim Bakanlığı'nın açtığı sınavda başarılı oldu ve bilim tarihinin öncü isimlerinden George Sarton'un (1884-1956) yanında bilim tarihi eğitimi yapmak maksadıyla Amerika Birleşik Devletleri'ne gönderildi. 1942 yılında " Institutions of Science and Learning in the Muslim World" (İslam Dünyası'nda Bilim ve Eğitim Kurumları) başlığını taşıyan çalışmasıyla doktora derecesini aldı. Bu doktora, Harvard Ünivesitesi'nde verilmiş ilk bilim tarihi doktorasıydı.

Türkiye'ye döndükten sonra Sayılı, 1943 yılında Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi, Felsefe Ensitüsü'nde "İlim tarihi, ilmi yardımcılığı" na atandı. 25 Nisan 1955 tarihinde ise Türkiye'nin ilk bilim tarihi kürsüsü, Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi'nde kuruldu ve Sayılı, aynı yıl içinde kürsü profesörü olarak atandı. Bu durumdaki çalışmalarını emekli olduğu tarih olan 1983'e kadar sürdürdü.

Sayılı, 1984 yılından vefa ettiği 1993 yılına kadar geçen süreçte yeni kurulan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu'na bağlı Atatürk Kültür Merkezi'nin başkanlığı görevini yürüttü ve başta Erdem dergisinin yayımlanması olmak üzere söz konusu, kurumun birçok bilimsel etkinliğinin tasarlanmasını ve gerçekleştirilmesini sağladı.

1977 yılında TÜBİTAK "Hizmet Ödülü" ne layık bulunan Sayılı astronomi tarihi başta olmak üzere bilim tarihinin birçok alanıyla ilgilendi ve bu alanlarda özgün çalışmalar yaptı. Ancak daha Amerika'daki öğrencilik yıllarından itibaren temel çalışamalarını ve araştırmalarını genellikle astronomi tarihi üzerinde yoğunlaştırdı. 1960 yılında, başyapıtı olan The Observatory in İslam and Its General Place in the History of the Observatory'yi (İslam'da Rasathane ve Genel Rasathane Tarihindeki Yeri) yayımladı.

Bu kitap dünyadaki meslektaşları arasında büyük bir ilgi ve beğeniyle karşılandı ve kısa bir süre içinde İslam Rasathaneleri'ne ilişkin çalışmaların temel başvuru kaynağı halibe geldi. Sayılı'nın ayrıca, Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir (1948) Necati Lugal ile Birlikte yayımladıkları Ebu Nasri'l-Farabi'nin Hala Üzerine Makalesi (1951) Uluğ Bey ve Semerkand'daki İlim Faaliyeti Hakkında Gıyasüddin-i Kaşi'nin Mektubu (1960) ve Abdülhamid İbn-i Türk'ün Katışık Denklemlerde Mantıki Zaruretler Adlı Yazısı ve Zamanının Cebri (1962) gibi eserleri de bulunmaktadır.