Birinci Doğu Halkları Kurultayı _{(1-7 Eylül 1920 - Baku)}

"Doğu Sorunu"nun, emperyalist güçlerin Asya'yı ve Afrika'yı bölüşmek ve paylaşmak sorunu olduğu, tarihin ortaya koyduğu bir gerçektir. Bu sorunun yansımaları bugün de aynı şiddette görülmekte ve yaşanmaktadır. Batı emperyalizmine karşı hareket ve siyaset birlikteliği yapmasından geçmektedir. Tarihte bu yolda atılmış en ciddi adım, bu eserin konusunu oluşturan "Birinci Doğu Halkları Kurultayı"dır. 1-7 Eylül 1920'de Bakü'de, iki bine yakın çeştili Doğu halklarının temsilcilerini bir araya getiren bu kurultay, Doğu halklarının tarihindeki en kapsamlı ilk toplantıdır. Bu eserin ilk bölümünde; kurultayın hazırlıkları,kurultaya katılım meselesi, yapılan görüşmeler, alınan kararlar ve kurultayın yayımladığı bildiriler üzerinde durularak kurultaya yönelik tepkiler ortaya konulmuştur. İkinci bölümde ise; "Doğu Halkları Kurultayı ve Türkiye" konusu işlenmiştir. Bu konu ele alınırken; TBMM Hükümeti, İttihatçılar ve Mustafa Suphi teşkilatı olmak üzere üç temel çevrenin kurultayla ilgil faaliyetleri, düşünceleri ve uyguladıkları siyaset açıklanmaya çalışılmıştır. Konunun asıl kaynaklarını, Türkiye ve Azerbaycan Arşivlerinden belgeler oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra devrin basını, hatıralar ve konu ile ilgili araştırma eserlerinden de yararlanılmıştır. Kurultayda sunulan rapor ve bildirieler asıl olarak kurultay tarafından kurulan Doğu Halkları Kurultayı Hareket ve Propanganda Sovyeti (Şark Şurası)'nın yayın organı olan ve ilk sayısı kurultaya özel çıkarılan Şark İli dergisinden alınmıştır.