Birinci Dünya Savaşı'nda Trabzon Araklı'da İşgal, Savunma ve Kurtuluş (1916-1918) (Ciltli)

Birinci Dünya Savaşındaki Rus işgaline karşı Araklı önde gelenlerinin öncülügünde milis kuvvetleri oluşturulmuş ve bu sivil kuvvetler savaşın başlannda; Artvin, Of Solaklı, Of Baltacı ve Sürmene Manahoz vadilerindeki savunmaya destek vermişti. 3 Nisan 1916'da Küçükdere tarafından Araklı sınırlarına girmeye çalışan Rus kara birliklerine karşı Araklı'daki nizami Türk kuvvetleri yanında ciddi bir milis savunması da sergilenmiştir. Araklı'daki savunma, Türk birliklerinin Araklı'yı terk etmeye başladıgı sıralarda dahi sürmüştür. Karadere savaşlarının sona yaklaştıgı 15 Nisan 1916 tarihinde Araklı Karadere Cephesine hem kara ve hem de donanmalarının desteğiyle yüklenen Ruslar karşısında duramayan Türk kuvvetleri Karadere'den Yanbolu istikametine ve iç kesimlere dogru geri çekilmek durumunda kalmıştır. Bununla birlikte, sahil bölgesinde Rus donanmasının desteğiyle rahat ilerleyen Rus birlikleri, Rus deniz topçusunun menzili dışındaki iç kesimlerde yapılan Türk taarruzları ile yıpratılmış, şaşkına çevrilmiş, korku ve ümitsizlige itilmiştir. Sürmene ve Araklıinın güneyinde bulunan ve Trabzon ile Bayburt savunma hattının önemli bir bölümünü oluşturan Madur ve Polut dagları civarında, düzenli birliklere mensup askerlerin yüksek kahramanlıkları Yanında; düşmanla ilgili keşif yapan, Türk birliklerine kılavuzluk eden ve Ruslara saldırarak silah ve cephanelerini alan bölge köylülerinin de önemli rolü vardır.