Es-Siyasetü'l-Medeniyye

Mevcutların İlkeleri olarak da adlandırılan es-Siyâsetü'l-Medeniyye, Fârâbî'nin felsefi sistemini ve bu sistemin Tanrı, evren ve insana ilişkin temel öğretilerini yansıtan kurucu ve kuşatıcı bir metindir. Sonraki yüzyıllarda irdelenip detaylandırılan zat-sıfat ilişkisi, âlemin yaratılışı, Tanrı'nın bilgisi, haşrin mahiyeti, vahiy ve nübüvvetin tahayyülle ilişkilendirilmesi ve nefsin bireyliği gibi derin felsefi-teolojik meselelerin birçoğu köklerini bu eserde bulur. Bu eserde bulduğumuz sistem sadece evrenin etkili ve başarılı bir felsefi resmini vermekle kalmaz aynı zamanda İslam dünyasının onuncu yüzyıldaki teolojik tartışmasına da kendi penceresinden tanıklık eder. İncelediği konular itibariyle eser iki bölümlüdür. Kitabın yarısını oluşturan ilk bölümde, cisimleri ve arazları var ve sabit kılan altı ilke, yani İlk Sebep/Tanrı, ikinci sebepler/melekler, faal akıl/rûhu'l-kuds, nefis, suret ve madde çerçevesinde fizik ve metafiziğe dair meseleler, yani nazari aklın konuları ele alınır. İkinci bölümünün konusu, irade/ihtiyar varlığı olarak insan ve onun oluşturduğu ictima/toplanma türleridir. Dolayısıyla bu bölüm pratik ilim olarak sınıflandırılan ahlak ve politika içinde incelenen meselelere yani pratik aklın konularına yoğunlaşır.