Eski Uygurca Gramer Terimleri _{Vibakti - Samaz}

Sanskritçedeki gramer problemlerinin ele alındığı Abhidharma metinleri Eski Uygurcaya tercüme edilirken Eski Uygur Türkçesinde bu terimlerin nasıl ele alındığı, terimler için hangi karşılıkların bulunduğu ve gramer terimlerinin ele alınış şekli o dönemin gramer anlayışı ile ilgili oldukça önemli bilgiler vermektedir. Abhidharmaprakara, Abhidharmakosabhaya-ika Tattvartha-nama, Xuanzang Biyografisi, da cheng fa yuan yi lin zhang, Dunhuang Mogao Mağaraları Kuzey Odalarında bulunan yine Abhidharmakosabhaya-ika tattvarthaya ait belgeler içerisinde yer alan bu terimlerden ilki isimlerin hal çekimi, çekim, çekim eki, hal anlamına gelen vibakti (sav evrişi) terimidir. Diğer gramer terimi ise kelimelerin birleşimi, birleşik yapı anlamına gelen ve söz öbeği, öbek yapı olarak düşünebileceğimiz Eski Uygurca adıra kabşuru yörmek şeklinde tercüme edilen Skr. samasa kelimesinden alıntı samaz terimidir. Üzerinde çalışılan Eski Uygurca belgelerde yer alan sekiz hâl çekimi (vibakti/sav evrişi) ve altı söz öbeği (samaz) oldukça ayrıntılı bir şekilde ele alınmış ve gerek isim çekimi gerekse söz öbeklerinin kullanımı ile ilgili farklı örnekleri ilgimize sunmuştur. Bu gramer terimlerinin yanı sıra Abhidharma metinlerinde ve Xuanzang Biyografisinde yer alan pek çok terim Eski Uygurların farklı bilim alanları ile ilgilendiklerini ve bu bilim alanları için terim türetme çabası içinde olduklarını göstermektedir. Bu belgelerde yer alan terimler dil bilgisini ve dil bilimini yakından ilgilendiren terimlerdir. Eski Uygurca Gramer Terimleri vibakti-samaz çalışması ile Eski Uygurların yüksek bir Budist felsefî düşünceye sahip oldukları kadar gramer ve dil bilimi konularına da hâkim oldukları ortaya konulmaya ve dil bilgisi tarihimize küçük de olsa bir katkıda bulunulmaya çalışılmıştır.