Geç Dönem Osmanlı Maliyesinde Poliçe Kullanımı ve Poliçeci Esnafı

Arap coğrafyasında İslamiyet'in doğuşundan itibaren süftece olarak bilinen ve kullanılan poliçenin batı dünyasınca keşfi çok daha geç bir döneme rastlamaktadır. Ancak fiziki para taşımasını ortadan kaldırması ve ödemede farklı para birimlerinin kullanımına olanak sağlaması, poliçenin özellikle uzak mesafelere yapılan ticarette tercih edilen bir global ödeme aracı haline gelmesine yol açmıştır.

17. yüzyılın sonlarına ait arşiv belgeleri, Osmanlı Devleti'nin de merkeze uzak yerlerde toplanan vergi paralarının hazineye aktarılmasında giderek artan bir şekilde poliçe kullanılmasını teşvik ettiğine işaret etmektedir. Poliçe kullanımına ilişkin belgelerin belirli bir dönemden itibaren artış göstermesi, hazinenin nakde hızlı biçimde ulaşmayı sağlayan farklı ödeme araçlarını uygulamaya koymasıyla ilişkilidir. Ayrıca malikâne sisteminin önemli aktörlerinden olan sarrafların, daha kârlı bir alan olarak gördükleri yurt dışı poliçe işlemlerine yönlenmeleri, “poliçeci” veya “poliçeci esnafı” olarak isimlendirilen yeni bir esnaf örgütlenmesinin 19. yüzyılda ortaya çıkışına zemin hazırlamıştır.

Öte yandan arşiv belgelerinde sıkça rastlanan “poliçe” ve “poliçeci/poliçeci esnafı”na ilişkin belgeler, Osmanlı maliyesinde bir ödeme aracı olarak poliçe kullanımının alanlarını ve sınırlarını belirlemeyi gerektirmiştir. Bugüne kadar kapsamlı olarak ele alınmamasına karşın bu kitapta, Osmanlı finans dünyasının önemli bir öznesi olarak “poliçeci esnafı” adı verilen bir grubun mevcudiyeti ve faaliyetleri ortaya çıkarılarak; Osmanlı İktisat Tarihi'ne bir katkı sunulması hedeflenmiştir.