Hatıra-yı Seyahat _{Selanik, Üsküp, Priştine, Kosova ve Manastır Notları}

Bu günlük, birçok açıdan tarihçilere önemli malzemeler sunabilecek niteliktedir. Bunlardan birisi Osmanlı Devleti'nin Rumeli halkı nezdindeki itibarıdır. Bölgenin Osmanlı'dan kopmasından kısa bir süre önce, teb'anın devlete bağlılığı dikkat çekicidir. Kuşkusuz burada müellif tarafından gizlenen noktaların olabileceğini de ihmal etmemek gerekir. İkincisi, 2. Meşrutiyet Dönemi'nde Osmanlı Devleti'ndeki ''uluslaşma süreci''nin gözler önüne serilmesidir. Padişahın gittiği her yerde bayraklarla, marşlarla karşılanması, mektep talebelerinin tek tip formalarla yol kenarına dizilerek padişahı öven sözler söylemesi, mekteplerde vatan ve millet temalı konuşmalar yapılması, kurdukları süslü taklara millet bilincini ortaya çıkaran sözler yazılması dikkat çekicidir. Üçüncüsü, Rumeli kentleri hakkında verdiği bilgilerdir. Selanik, Manastır, Üsküp ve diğer kentler öylesine itina ile tasvir edilmiş ki, bu tasvirler o bölgeyi ve o sokakları, mesire yerleri, fabrikaları, mektepleri, camileri, işyerleri, tabii güzellikleri ve tarihi birikimi ihmal edilmeden anlatılmaktadır. Dördüncüsü ise Rumeli kentlerinin sosyal dokusudur. Gezilen yerlerdeki insanların hangi dine mensup oldukları, hangi etnik gruptan oldukları, kültürel özellikleri ve gündelik hayatları hakkında etraflıca bilgiler verilmektedir. İsmail Bey'in günlükleri bu özellikleriyle bölgenin sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasi tarihlerinin yazılmasında önemli katkılar sunabilecek potansiyele sahiptir.