İktisadi Büyüme

Bu kitap, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinde ve diğer üniversitelerin İktisadi ve İdari Bilimler Fakültelerinde okutulan İktisadi Büyüme dersine yönelik yardımcı bir ders kitabı olarak hazırlanmıştır. Okuyucuya iktisadi büyüme teorisinin temel çerçevesini sunmayı amaçlayan bu kitaptan, KPSS sınavına ve iş sınavlarına hazırlanan öğrenciler de yararlanabilirler.

İktisadi büyüme teorisi, iktisat teorisinin insan refahını en fazla etkileyen bölümüdür. İktisadi büyüme konusunda 1986 sonrasında geliştirilen içsel büyüme yaklaşımını mimarlarından biri olan ve 1995 yılında Nobel iktisat ödülü alan Robert Lucas bu hususu aşağıdaki sözlerle vurgulamıştır: Hindistan hükümetinin, Hint ekonomisinin Mısır ya da Endonezya ekonomileri gibi büyümesine yol açmak için yapabileceği bir şeyler var mıdır? Varsa, bunlar tam olarak nedir? Yoksa, Hindistanın bu duruma neden olan doğası hakkında ne biliyoruz? Bu gibi soruların içerindeki insan refahı ile ilgili sonuçlar, kelimenin tam anlamıyla olağanüstüdür: İnsan bu soruları bir kez düşünmeye başlayınca başka bir şey düşünmesi çok zordur (Lucas, 1988).

Bu yönüyle bakıldığında bu kitap, iktisadi büyüme konusunda bilgi sahibi olmak isteyen ve çabuk yılmayan, alan dışı kişiler için de bir anlam ifade edebilir.

Bu kitabı okumak ve anlamak için, ilk bakışta göründüğünün tersine matematik bilmeye gerek yoktur. Kitabın bu özelliği şüphesiz bir tesadüf değildir: Büyüme teorisi iktisatta matematiğin en yoğun kullanıldığı alanlardan biri olmakla beraber, bu kitap yazılırken matematiksel çözüm tekniklerinin kısa yolları kullanılmıştır. Bu açıdan bakıldığında bu kitaptan yararlanmak için dört işlemi bilmek (hemen hemen) yeterlidir.

9 Bölümden ibaret olan bu kitabın Giriş başlıklı birinci bölümünde, temel kavramlar ve veriler üzerinde durulmuştur.

Kitabın Öncü Büyüme Modelleri başlıklı ikinci bölümünde, iktisat biliminin kurucusu Adam Smithden (1776) Joseph Schumpetere (1942) kadar büyüme konusunda geliştirilen analizler incelenmektedir. Kitabın Harrod-Domar Modeli: Modern Büyüme Teorisinin Birinci Dalgası başlıklı üçüncü bölümde, Lord John Maynard Keynesin 1936 yılında yayınlanan Para, Faiz ve İstihdamın Genel Teorisi başlıklı eserinde ileri sürdüğü piyasa ekonomisi kendiliğinden tam istihdamı sağlayamaz tezinin büyüyen bir ekonomideki geçerliliğini araştıran ve 1950-1960 döneminde çok popüler olan Harrod-Domar modeli açıklanmaktadır. Kitabın Temel Solow Modeli 1: Sermaye Birikimi ve Büyüme, Temel Solow Modeli 2: Bazı Genişlemeler ve Genel Solow Modeli başlıklı dördüncü, beşinci ve altıncı bölümlerinde, okuyucuya büyüme konusunda yaptığı katkılardan ötürü 1987 yılında Nobel İktisat ödülü alan Robert Solowun öncülüğünü yaptığı modern büyüme teorisinin ikinci dalgası tanıtılmaktadır.

Kitabın İçsel Büyüme Modelleri: Modern Büyüme Teorisinde Üçüncü Dalga başlıklı yedinci bölümünde, 1986 yılından sonra gündeme gelen içsel büyüme teorisinin bazı temel modelleri incelenmektedir. Kitabın Teknolojinin Yayılması ve Büyümenin Temel Belirleyicileri başlıklı sekizinci bölümünde, önce gelişmiş ülkelerde üretilen teknolojilerin gelişmekte olan ülkelere yayılması hususu basit bir içsel büyüme modeli itibariyle açıklanmaktadır. Bunu modern büyüme teorisinin dördüncü dalgasına tekabül eden iktisadi büyümenin temel belirleyicileri analizine ilişkin açıklamalar izlemektedir.

Kitap önceki bölümlerde yapılan açıklamalardan çıkan temel sonuçların ele alındığı Bir Değerlendirme başlıklı dokuzuncu bölümle sona ermektedir.

Kitabın bazı bölümlerinin Özet-Temel Kavramlar-Çalışma Soruları üçlüsünün yanı sıra problemlere ye verilmiştir. Bu problemlerin cevapları ise kitabın sonunda yer almaktadır.

Okuyucuların eleştirilerini ve sorularını unsal@politics.ankara.edu.tr adresine göndermelerinden memnuniyet duyacağımı bu vesileyle vurgulamak isterim.

-Erdal M. Ünsal