İttihad - Terakki ve Cihan Harbi _{Savaş Ekonomisi ve Türkiye'de Devletçilik 1914-1918}

Osmanlı Devleti'nin yüzyıllardır süre gelen düzeni Cihan Harbi ile son buldu. Topyekûn savaş cephe gerisine sarktı. Fakir zengin farklılaşması, sefalet çelişkisi Cihan Harbi'nde ortam buldu. Osmanlı ilk kez "savaş ekonomisi"yle baş etmek zorunda kaldı. İttihad ve Terakki bilfiil devletçiliğe başvurup piyasaya çeki düzen vermeyi denediyse de, savaşın uzaması Osmanlı'yı çözümden yoksun bıraktı. Savaş giderleri diğer ülkelerde büyük ölçüde vergi, ya da iç borçlanmayla karşılanıyordu. Finansal derinlikten yoksun olan Osmanlı ekonomisinin para basmaktan başka çaresi yoktu. Üretimde bulunmaksızın ya da karşılıksız emisyonda bulunmak enflasyon demekti. Kısa sürede olağan dışı fiyat hareketleri izlendi. Spekülatif gelişmelerin önü alınamadı. "Harb zenginleri" türedi. Kazanç hırsı toplumsal dengeleri altüst etti. Tüketici fiyatlarında yılda yüzde 300'e varan artışla Osmanlı, dünya iktisat literatürüne "enflasyon" kavramını soktu. Altı yüzyıllık imparatorluğu çökerten "cephe"den çok savaş ekonomisine uyum sağlayamayan "piyasa"ydı.