Kur'an'da İrade ve Meşiet _{Farklı Mezheplere Mensup Üç Müfessire Göre}

Yüce Allah'ın irade ve meşietini ifade eden ayetlerde, isyan eden inkarcılara haddini bildiren kesin bir tavır mevcuttur. Şöyle ki inkarcımn iradesi ve bu irade doğrultusunda kullandığı kudreti de Allah'ın ifadesine ve yaratmasına bağlıdır. Aslında bu gerçek insana, ondaki inkar etme kudretini de Allah'ın yaratmış olduğunu açıkça ihtar eder. Bu ihtar da yine insanın hidayet bulması ve dalaletten kurtulması içindir. Bu durumda insanın, iradesini ve kudretini kullanması hususunda tam bağımsız olduğunu söylemek mümkün müdür? Kulun iradesinin ve çabasının, bu dünyada yaşamaya bile yetmediği gibi, imanının ve amelinin de kendisinin cennete girebilmesine kafi gelmeyeceği bildirilmiştir. Öyleyse kulun iradesi, yapacağı işlerde elde edeceği sonuç için şart ise de yeterli değildir. O, bu konuda yine Allah'a muhtaçtır.

Görüşlerine başvurulan her üç müfessir de zaman zaman lutuf, ilim ,ve hikmet prensiplerin her birini esas alırken ağırlıklı olarak ve ısrarla tercih ettikleri prensipler de olmaktadır. Mesela Matüridi daha çok ilim prensibini esas alırken Zemahşeri çoğu kere lutuf prensibine dayanır. Razi'nin ise daha çok hikmet prensibini tercih ettiği söylenebilir.