Machiavelli (Ciltli)

Machiavelli bir iktidar filozofu. Kimilerine göre siyaset biliminin kurucusu, iktidar ilişkilerinin soğukkanlı ve sağduyulu düşünürü, kimilerine göreyse ahlaksız, düzenbaz ve yalancı bir iktidar budalası, sakil bir insan kaçkını, hatta yeryüzüne inmiş bir iblis. Ona bu müphem şöhreti kazandıran Hükümdar adlı eserinde, bir hükümdarın iktidarı ele geçirmek ve sonra da elinde tutmak için ne yapması gerektiğinin reçetesini sunar muhterem. Bu bakımdan ne ilk ne de sondur. Onu özgün, öncekilerden tamamen farklı ve sonrakiler için bir ilkörnek ve rehber yapan, hısımları için yetkin ve hasımları için sapkın kılan, siyasetin değerlerini kendi içkin, dünyevi hatta seküler kıstasları içinde tanımlama, yani onu ahlakın, vicdanın ve ilahi adaletin sultasından azat etme çabası.

Söylediği en temelde şu: Bir hükümdarın en büyük erdemi “kötülük yapmasını bilmesi“dir. Yeri geldiğinde insafsız ve zalim olabilmesi, düşmanını dize getirmek için gözünü karartabilmesi ve eyleme geçecek kadar yürekli, civanmert olabilmesi. Peki, bu reçete tutar mı? Adamı “iyi“ eder mi? Hükümdarın basireti kendine iktidar ve itibar, ülkeye dirlik ve düzen, halka refah ve mutluluk getirir mi? Bu biraz da kader kısmet işi filozofa göre. Ne yapacağı belli olmayan, kaprisli ve tekinsiz Tanrıça'nın eşref saatine denk gelirseniz ne âlâ! Modern bir bilmişin ağzından söylersek, zamanın, çağın ruhunun, tarihsel koşulların gerektirdiği şekilde davranma meselesi bir bakıma... Peki ya fıtrat, mizaç, soy sop, tarihsel zorunluluklar, alınyazısı... Neşeyle çağıldayan özgürlük pınarı duruluverir bu kara bulutların kasveti çökünce... Basiret ile Kader'in mücadelesi. Machiavelli'nin hem dünyaya hem de kendi hayatına bakışının bir temsili ifadesi. Ve bu bakımdan ne ilk ne de son.

Şen şakrak, muzip hatta edepsiz bir oyun yazarı; fahişelerle düşüp kalkan sefa düşkünü bir zampara; iktidarın sert tokadını yemiş, muktedirlerin şamar oğlanına dönmüş geçimsiz bir diplomat ve komutan; zoraki çekildiği inzivada “zorunluluğu erdeme dönüştürmüş“ bir bilge Machiavelli.