Melaye Cıziri'nin Divanında Tasavvufi Mazmunlar

Melaye Ciziri;

İman, marifet, aşk, muhabbet, seyr u sülük, tecelli, keşf ve keramet gibi manevi konularda aklın idrak kuvvetini yetersiz görür. Kalbe hitap eden bu mefhumların ancak mana aleminden gelen bir cazibeyle anlaşılabileceğini ifade eder. Binaenaleyh; cedel, mugalata, kuvve-i derrake, bürhan, delil, kıyas gibi akli istidatlar ile hakikate dair bilgiler elde edilemez. Manevi menzilleri katetmek için aşk u muhabbetle bir mürşide bağlanmanın gerekliliğini vurgulayan Mela, hakiki tevhide ancak böyle varılacağını ifade eder. Arif meyfuruşun elinden mey içip aklından vazgeçmediği müddetçe velayet sırlarına vakıf olamaz. Marifetullaha varmak isteyen kişinin ilk yapması gereken bir mürşid-i kamilin rahle-i tedrisine varmak ve orada muğbeçelerin elinden vahdet şarabını içmektir.

Hacet niye cana yede beyda bi deranin İnkara di din da nebit icaz-i çi hace!

Ey can! Yed-i beyzayı çıkartmaya ne hacet! Dinde inkar yoksa eğer mucizeye ne hacet