Mimar Sinan Neden Bir Tasarım Dehasıdır?

Prof.Dr. Reha Günay'ın, “Sinan neden bir tasarım dehasıdır?” sorusunun peşine düştüğü ve bulduğu yanıtları okuyucularla paylaştığı kitabının yeni baskısı YEM Yayın'dan çıktı.

Geçmişte yayımlanan kitaplarında Sinan'ı ve yapılarını son derece ayrıntılı olarak incelemiş olan Reha Günay, yeni çalışmasında, Mimar Sinan'ı diğer mimarlardan ayrıştıran niteliklerini başta mimarlık, iç mimarlık, tasarım, sanat, mühendislik, tarih vb. eğitimine yeni başlayanlar olmak üzere Türk ve Osmanlı mimarlığına, kültürüne ilgi duyan herkes için kolay anlaşılır bir dille açıklıyor.

Günay, kitapta, bugüne kadar çeşitli efsaneler ve birçoğu abartılı öykülerle adeta bu dünyaya ait olmayan bir masal kahramanına dönüştürülen Mimar Sinan'ın aslında “gerçek bir kişi” olarak kim ve nasıl bir yaşama sahip olduğunu; hangi koşullarda neler başardığını; bu başarıyı hangi yöntem ve araçlarla elde ettiğini; bu sayede nasıl meslektaşlarından ayrılarak öne çıktığını, “soru-cevap-örnek” yöntemiyle kısa ve net olarak anlatıyor.

Reha Günay, Mimar Sinan'ı bir de bu yönüyle aktarma ihtiyacı hissetme gerekçesini şöyle tanımlıyor:
“Birçoğumuz Osmanlı mimarlarının isimlerini sayamayız ama Sinan'ın adını duymayanımız yoktur. Herkes onu büyük bir mimar olarak tanır; Sinan'la ilgili fazla bir şey bilmese de, en azından birkaç söylentiyi hatırlar; İstanbul Süleymaniye ve Edirne Selimiye camilerinin mimarı olduğunu da söyleyebilir. ‘Ama niçin büyük mimardır? Ne yapmıştır da bu kadar ünlü olmuştur? Öteki mimarlardan ne farkı vardır? Neden Sinan'a bir tasarım dehası diyoruz?' gibi sorulara tam cevap vermek ise biraz zordur.

Osmanlı Beyliği 1299 yılında kurulmuş ve hızla genişlemiştir. Bu küçük beylik, 1353'te Rumeli yakasına ulaşmış; İstanbul'u alıncaya dek Avrupa'da, Arnavutluk'tan Romanya'ya, Yunanistan'dan Bulgaristan'a kadar birçok yere hâkim olarak küçük bir beylikten bir imparatorluğa dönüşmüştür. 150 yıl içinde ortaya çıkan imparatorluk artık yeni bir dünya görüşüne de sahip olmuştu. İstanbul'da Fatih Sultan Mehmed'in yaptırdığı ilk külliye, işte bu yeni görüşün mimari ürünü; merkezinde caminin bulunduğu ve eksenleri üzerinde gelişen bir kompozisyondur. Ortaya çıkan bu yapı tipi, Doğu Roma'ya yakışan ama İslam öğeleriyle de Osmanlı olan bir kültür merkezidir. Böylece “Osmanlı Klasik Mimarlığı” dönemi başlar. Osmanlı sanatı, sonraki dönemlerde Greko-Romen sanattan daha çok etkilenecektir. Sinan'a gelinceye kadar Eski Fatih Camisi ve Bayezid Camisi bu etkileri taşıyan başarılı örnekler olarak Osmanlı Klasik Mimarlığı'nı şekillendirmişlerdir.

Sinan işte böyle bir mimarlık ortamında yetişmiş, iyi bir gözlemci ve düşünür olarak kendini geliştirmiş, askerlikten mimarlığa geçiş yapmış biridir. Bilinçli bir analiz ve düşünce sistemiyle, 50 yılda yarattığı yeniliklerle mevcut mimarlık sanatını oldukça yükseklere taşımış ve çevresini kendisine hayran bırakmıştır. Mimarlığa ilişkin ortaya koyduğu yeni ilkeler kendisinden sonra da benimsenmiş; Cerrahpaşa, Sultan Ahmed, Yeni Cami, Yeni Fatih gibi camilerle, Üsküdar Yeni Valide, Eyüp Sultan, Hekimoğlu Ali Paşa gibi külliyelerle âdeta Sinan'ı 150 yıl daha yaşatmaya devam etmiştir. O yüzden bizler, günümüzde Sinan'ın mimarlığa olan katkılarını tek tek ayıklamakta zorlanıyoruz. Ancak Sinan çağında yaşamış olsaydık, mimarlığa getirdiği her bir yenilik karşısında bizler de bugün olduğundan daha fazla şaşırır ve yaptıklarına hayran kalırdık. Bu kitapta biraz bu konulara değinerek, Sinan'ı meslektaşlarından öne çıkaran yönlerinin altını çizmeye çalışacağız...”

İçindekiler
SİNAN KİMDİR?
Mimar Sinan Kimdir?
Nasıl Bir Ortamda Yaşamıştır?
Toplumun Her Kesimi ile Uyumludur
Tam 50 Yıl Başmimarlık Yapmıştır
En Çok Eser Vermiş Mimardır
İyi Bir Kent Planlayıcısıdır
En Büyük Külliyeleri Planlamıştır
İstanbul'u Yaratan Mimardır
DEHADIR ÇÜNKÜ...
İyi Bir İş Programcısıdır
İyi Bir Gözlemci ve Analizcidir
Tasarımları Analitik ve Bilimseldir
Çalışkan, Azimli ve Disiplinlidir
Yapı Ekonomisini İyi Bilir
Bezemeden Arınmış; Hız ve Ekonomi Sağlamıştır
Yer Seçimini İyi Bilir ve Topografyayı Doğru Değerlendirir
Yapı Hiyerarşisini İyi Belirler
Daima Güvenlikten Yana Olmuştur
İyi Bir Su Mühendisidir
Geleneksel Mimarlığa Yenilikler Getirmiştir
Her Yapısına Özellik ve Yenilik Katmıştır
Yığma Yapıyı Karkas Yapı Sistemine Dönüştürmüştür
Strüktür ve Mekânı Uzlaştırmış; Merkezi Yapıyı Geliştirmiştir
Sinan'ın Camileri Daha Aydınlıktır
Kubbeler Senfonisi Yazmıştır
Toplumsal İşlevlere Uygar Çözümler Bulmuştur
SONUÇ OLARAK...
O Kadar Yapının Ardından Ayasofya'yı Geçme Tutkusu Oluşmuştur
Yerel Değil Evrensel Bir Mimardır
Önemli İşler Yaptığının Farkındadır