Osmanlı İmparatorluğu Tarihi Cilt: 2 _{19. Yüzyılın Başlarından Yıkılışa}

XIX. yüzyıl, Osmanlı İmparatorluğu için, başta "Şark Meselesi"nin yüzyılıdır. "Şark Meselesi" denince de, 1774 (Küçük Kaynarca Antlaşması) ile 1923 (Lozan Antlaşması) arasında geçen olayların bütünü anlaşılır. Nedir temel nitelikleri bu olayların? Şu: Osmanlı İmparatorluğu'nun gitgide bölünüp parçalanışı ve Balkanlar Avrupa'sı ile ta İran Körfezi ve Hint Okyanusu'na değin, Doğu Akdeniz ve Güney Akdeniz'in kıyı ülkeleri üzerinde denetimlerini ya da nüfuzlarını kurmak amacıyla Avrupalı büyük devletler arasındaki rekabet! Osmanlılar, XIX. yüzyıl boyunca sürdürdükleri savaşların hemen hemen hepsini yitireceklerdir ve imparatorluk, topraklarının parça parça elinden çıktığını görecektir; öte yandan, kaynaklarının büyük bir bölümünün Batı ortaklıklarının denetimine geçmesi, ülkenin bağımlı hale gelmesine yol açacaktır. Bununla beraber, Osmanlı yöneticiler, yıkılışa karşı bir çare diyen idari, sosyal, siyasal ve kültürel alanda reformlara girişirler. I. Abdülhamit'ten başlayarak, sultanlar, Osmanlı Devleti'ni yenileştirmeye ve her şeyden önce de, imparatorluğun sınırlarını koruyabilecek yetenekte bir ordu kurmaya çalışırlar. Bu yenileşme, Osmanlı dünyasının Batılı teknik ve fikirlere açılışını da içermektedir. Ne var ki Avrupalı büyük devletlerin oyunu, kapsamını sınırlar bu reformların, İmparatorluk, "Avrupa'nın hasta adamı" olup çıkar; Batılılar, bir an önce ölsün diye sabırsızlanıp duracaklardır...