Sağlığı Koruma ve Geliştirme 1 _{Kavramlar, Politikalar, Teoriler, Modeller ve Araştırma Yaklaşımlar}

Sağlığı geliştirme insan yaşantısına sağlık, sağlamlık, mutluluk, canlılık ve uzunluk katma çabasıdır. Sağlık ırk, din, politik, inanç, ekonomi ve sosyal durum açısından ayırım olmaksızın en temel insan hakkıdır. Sağlıksız bir dünyada ve sağlıksız bir toplumda bireylerin sağlıklı olması beklenemez. Sağlık ve sağlıklı olma algısı sağlık profesyonelleri de dahil olmak üzere bireyden bireye değişen göreceli, karmaşık ve kapsamlı bir kavramdır. Bireyin sağlıklı ya da sağlıksız olmasında ya da bir toplumda halk sağlığı sorunlarının varlığında (diyete uymama, alkol, sigara, madde tüketme, egzersiz yapmama gibi) bireylerin/toplumun doğrudan sağlık davranışlarının suçlanması ve sorumlu tutulması dar yaklaşımlardır. Sağlığı, bireysel, sosyoekonomik, kültürel, çevresel, eşitsizlikler, sağlık politikaları gibi pek çok faktör etkiler. 21. yüzyılda Dünya'da iklim, çevre değişiklikleri, küreselleşme, dijitalleşme, yeni toplumsal bulaşıcı ve bulaşıcı olmayan hastalıklarla karşılaşma gibi sağlıkla ilgili değişimler toplumların sağlığını tehdit eden önemli sorunlar olarak devam etmektedir. Bu nedenle tüm toplumlarda sağlığın korunması geliştirilmesinde girişimlerin sadece bireyin davranışlarının değiştirilmesine yönelik olmaması sağlığın belirleyicilerinin dikkate alınarak ve sistematik yaklaşımlarla sağlık eğitimi ve sağlığı geliştirme programlarının planlanması uygulanması ve değerlendirilmesi ve kamu sağlık politikalarının uygulanması önem kazanmaktadır.
Bu girişimlerin etkililiğinde bireylerin sorumlukları yanı sıra çok disiplinli, yetkin ve becerili profesyonellere devlet ve gönüllü kuruluşların desteğine ve etkili sağlık politikalara gerek vardır. Toplumların sağlık düzeyinin yükseltilmesi sağlıklı kalmak için yaşam koşullarının iyileştirilmesi, ekonomik, çevresel yapısal düzenlemelerin yapılması, sağlık bilincinin oluşturulması, hastalıkların erken tanısı ve tedavisi ve rehabilitasyonu ile sağlanabilir. Bu kapsamda en önemlisi sağlığın korunması geliştirilmesi ve primer korunmadır. Sağlığı geliştirme, halk sağlığı uygulamasının en temel bileşenidir ve insanların daha sağlıklı olmaları için sağlıklarını etkileyen faktörler üzerinde kontrollerini artırmayı, bireylerin güçlendirilmesini amaçlayan bir süreçtir. Sağlığı geliştirme, sağlığı etkileyen bireysel ve çevresel potansiyellerin en etkin biçimde kullanılmasıdır. Sağlığı geliştirme uygulamaları kişilerin, kişisel seçim ve sosyal sorumluluklarını geliştirerek kendi sağlıklarını geliştirmelerini sağlayacak süreci ifade etmektedir.