Şah İsmail Hata'i Külliyatı

Türkçe Divanı, Nasihat-name, Deh-name, Tuyuğlar, Koşmalar, Geraylılar, Varsağılar ve BayatılarŞah İsmail Hatâ'î (1487-1524) farklı kimliği, siyasi duruşu ve toplumsal icraatlarıyla, genel Türk tarihinde üzerinde en fazla tartışılan isimlerden biri olmuştur. Küçük yaşta Şeyh olmuş. 14 yaşını tamamlandığında ise koca bir imparatorluk kurmuştur. Kurduğu devlete Devlet-i Kızılbaş, hâkim olduğu ülkeye ise Ülke-i Kızılbaş adını vermiştir. Kızılbaşlık, Şiî bir İslam anlayışı olmayıp, Safevî propagandalarla Şiîleştirilmiş ve sûfîlrştirilmiş, Türkmen bir din anlayışıdır. Eski kaynaklarda ve Şah İsmail Dîvânı'nda "Alevî" deyiminin hiç gelmediği, buna karşılık Şah İsmail ve taraftarlarının kendilerine Kızılbaş dedikleri bilinir.Genel Türk siyasi ve kültür tarihinde Türk inançlarını, dilini, kimliğini ve kültürel değerlerini en üst düzeyde temsil etmiş ve savunmuş Şah İsmail gibi ikinci bir hükümdara rastlamak olanaksızdır. Şah İsmail siyasi kişiliği ve edebi diliyle Horasan kökenli bir oluşum süreci geçiren Türk Halk İslam anlayışının ortaya çıkardığı doruk noktası olarak görülür. Şah İsmail Külliyatı, bu derin ve geniş sosyal olgulardan beslenen yapının dîvânından, tyuğlarından, koşmalarından, Deh-name ve Nasihat-name'sinden oluşur. Şah İsmail'in ölümünden sonra derlenen dîvânı ise gazeller, kasideler, mürebbe ve kıtalardan oluşur.Şîrvân halâ'iki hamu Tebrîz'e taşına,Mülk-i' Acem sorar ki, kıyâmet haçan kopar?Yetdülce tükenür "Arab"ın kûy u meskeni,Bağdâd içinde her nice kim Türkman kopar.