Türkiye Notları Fikir Tarih Kültür Dergisi Sayı: 9 _{Zeki Velidi Togan - Fırtınada Tek Başına}

Bu sayımızda Türk düşüncesinin üzerinde çok az durulan isimlerinden birisini farklı yönlerden değerlendirmeye çalıştık. Zeki Velidî Togan'ın doğumunun 130.yılında, ahirete irtihalinin 50.yılında, bu büyük ilim ve siyaset adamının görüşleri üzerine bir tartışma başlatabilirsek “organik” bir tartışma yürütmüş olacağımızı düşünüyoruz. Türk tarihi üzerine çalışmalarında aslında Türklüğün bu gününü anlamayı denediğini, Orta Asya Türk toplumlarıyla Aksaray ve havarisinde bulunan toplumların yaşam biçimlerindeki benzerlik tespit edilebilirse Türk toplumlarının bugününe ve geçmişine ilişkin birçok şeyin daha anlaşılır olabileceğini savunan Togan, bu tavrıyla Kemal Tahir'in Devlet Ana'ya ilişkin savunusunu da hatırlatmaktadır. İlgi çekici nokta şudur: Bugün İslamcısından sol/liberaline herkes Kemalizm eleştirisinde mutat üzereyken Birinci Türk Tarih Kongresi'nde Türk Tarih Tezi'ne karşı çıktığı için sertçe eleştirilen, Niyazi Berkes'in ifadesiyle “Atatürk'ün tarih tezini Türkiye'den kovan” ve bu sebeple ülkeyi terk etmek zorunda kalan Togan üzerinde, Togan'ın Kemalizm eleştirisi yoluyla da olsa durulmuyor olması hayret vericidir.